Η μόλυνση από τον ιό του Ανθρώπινου Θηλώματος (Human Papilloma Virus – HPV)
αποτελεί την κύρια αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και της πρόδρομης
τραχηλικής ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας (CIN).

Ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 99% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως αποδίδεται στην παρουσία του HPV. Υπάρχουν περισσότεροι από 100 διαφορετικοί γονότυποι του HPV. Ωστόσο, μόνο μια υποομάδα αυτών σχετίζονται συχνά με καλοήθειες ενδοεπιθηλιακές αλλοιώσεις χαμηλού βαθμού ή κονδυλώματα.

Δεκατρείς τύποι HPV (13, 16, 18, 31, 33, 35, 40, 42, 45, 52, 58, 59, 68) θεωρούνται υπεύθυνοι για την ανάπτυξη καρκινωμάτων και υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων πλακώδους επιθηλίου του τραχήλου μήτρας και ονομάζονται υψηλού κινδύνου (HPV ΥΚ). Αν και η πλειοψηφία των μολύνσεων HPV έχουν παροδικό χαρακτήρα, η χρονίως παραμένουσα μόλυνση από ένα HPV ΥΚ αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη σοβαρών προκαρκινικών αλλοιώσεων και διηθητικού ακανθοκυτταρικού καρκινώματος τραχήλου μήτρας.

Το test Παπανικολάου έχει συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση των κρουσμάτων του τραχηλικού καρκίνου. Εντούτοις τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών δείχνουν ότι η ευαισθησία του δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής σήμερα για την αποτελεσματική πρόληψη του τραχηλικού καρκίνου και πρέπει να συμπληρωθεί με τον έλεγχο του HPV DNA με την αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR). Σύμφωνα με συγκριτική μελέτη μεγάλου αριθμού περιπτώσεων, η ευαισθησία εντοπισμού της δυσπλασίας υψηλού βαθμού (HSIL) ανέρχεται στο 68.1% για την συμβατική κυτταρολογική εξέταση, 87.8% για την κυτταρολογία υγρής φάσης και σχεδόν 100% για τον συνδυασμένο έλεγχο του HPV DNA με το test Παπανικολάου. Σύμφωνα με πρόσφατη πρόταση ειδικής επιτροπής του FDA των ΗΠΑ, το HPV DNA οφείλει να είναι πρωταρχικό εργαλείο μαζικού ελέγχου σε συνδυασμό με το test Παπανικολάου, σε γυναίκες άνω των 30 ετών. Ο έλεγχος του HPV DNA σε συνδυασμό με το Pap test προσφέρει ευαισθησία 100% και σχεδόν 100% αρνητική προβλεπτική αξία στην ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου τραχήλου της μήτρας.

Η εξέταση DNA με PCR είναι μια ευαίσθητη και μη επεμβατική μέθοδος για τον προσδιορισμό της παρουσίας μιας ενεργής τραχηλικής HPV μόλυνσης. Η τεχνική PCR είναι η πλέον ευαίσθητη μέθοδος ανίχνευσης των HPV ιών, δεδομένου ότι βασίζεται στην ενίσχυση του αριθμού των αντιγράφων του υπάρχοντος ιϊκού DNA με εκκινητές (primers) κατά χιλιάδες φορές, με αποτέλεσμα την άμεση και εύκολη ανίχνευση του. Η τεχνική PCR εφαρμόζεται άριστα σε κύτταρα που λαμβάνονται από την περιοχή πρωτίστως πέριξ της μεταβατικής ζώνης και ευρύτερα από τον εξωτράχηλο και ενδοτράχηλο καθώς και σε τραχηλικές βιοψίες φρέσκου ιστού ή μονιμοποιημένου και σε παραφίνη.

Στην αποτελεσματικότερη πρόληψη του τραχηλικού καρκίνου συμβάλλουν ουσιαστικά ο εντοπισμός και αντιμετώπιση των συμπαραγόντων στην ανάπτυξή του και ιδίως της λοίμωξης από ερπητοϊούς και χλαμύδια, η ανίχνευση των οποίων μπορεί να γίνει στο εναιώρημα των κολποτραχηλικών κυττάρων ταυτόχρονα με τον έλεγχο του HPV DNA.

Εφαρμογές του ελέγχου του HPV DNA

§ Ως βασική μέθοδος μαζικού ελέγχου (screening) σε γυναίκες άνω των 30 ετών ανά έτος σε συνδυασμό με το Pap test.

§ Σε περιπτώσεις με ASCUS στην κυτταρολογική εξέταση.

§ Σε περιπτώσεις LSIL με αρνητική κολποσκόπηση.

§ Παρακολούθηση ασθενών μετά από θεραπεία υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακής αλλοίωσης πλακώδους επιθηλίου τραχήλου.

§ Σε κάθε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ κυτταρολογικής εξέτασης, κολποσκόπησης και ιστολογικής εξέτασης.

§ Στην εκτίμηση της πιθανότητας υποτροπής μετά από θεραπευτική αφαίρεση της βλάβης.

A-TEST (15-22 εβδομάδα, DOWN/NTD)
Ο έλεγχος του Συνδρόμου Down & βλαβών του νωτιαίου σωλήνα (Α-Test) γίνεται από τη 15η έως την 22η εβδομάδα της εγγυμοσύνης. Εάν υπάρχει προηγούμενη κύηση με NTD ή DOWN συνιστάται αμνιοκέντηση ευθυς εξ’ αρχής.

Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει τις εξετάσεις:

1. a-FP

2. b-hCG (β-χοριακή)

3. Ελεύθερη Οιστριόλη (Ε3)

Από τη σχετική βιβλιογραφία γνωρίζουμε ότι ο εργαστηριακός έλεγχος για το σύνδρομο DOWN μπορεί να ανιχνεύσει δύο στις τρεις των περιπτώσεων. Επιβεβαιωμένο 100% αποτέλεσμα μπορούμε να έχουμε με καρυότυπο ύστερα από αμνιοκέντηση, διαδιακσία που εγκυμονεί κίνδυνο αυτόματης αποβολής σε ποσοστό 0,5-2%.

Αποτελέσματα της εργαστηριακής εξέτασης

Δίδονται οι τιμές των εργαστηριακών μετρήσεων (α-FP, β-HCG, Ε3) και δίπλα από αυτές αναγράφεται η εκτίμηση σε MOM της παραμέτρου (MOM = Multiple Of the Median = Πολλαπλάσιο της μέσης τιμής). Όταν έχουμε 1,40 ΜΟΜ π.χ. στην α-Fpσημαίνει ότι η μετρηθείσα τιμή στατιστικά είναι 1,4 φορές μεγαλύτερη από την μέση στατιστική τιμή της α-FP για την ανάλογη ηλικία κυήσεως. Η κλασική εικόνα του συνδρόμου DOWN σε ΜΟΜ είναι:

1. a-FP = 0,75 ΜΟΜ

2. b-hCG = 2.15 ΜΟΜ

3. (Ε3) = 0,75 ΜΟΜ

Συμπεράσματα του ελέγχου DOWN

Το συμπέρασμα του ελέγχου επικεντρώνεται στο στατιστικά εκτιμώμενο κίνδυνο. Ο κίνδυνος DOWN με βάση την ηλικία και μόνο της μητέρας όπως και ο κίνδυνος για NTD αναφέρεται στη σχετικη΄βιβλιογραφία. Ειδικότερα:

Εκτιμώμενος κίνδυνος DOWN βάσει της ηλικίας της μητέρας Αυτή η πιθανότητα δίδεται από τη σχετική βιβλιογραφία π.χ. για ηλικία μητέρας 25 έτη είναι 1:1300, για 30 έτη 1:860 και για 35 έτη 1:350.
Εκτιμώμενος κίνδυνος DOWN στατιστικά Εδώ συμπυκνώνεται η ουσία της εξέτασης. Το όριο θετικού / αρνητικού είναι το 1:1250. Τιμές σε αρνητική περιοχή κοντά στο όριο πρέπει να επανεξετάζονται (π.χ. 1:1310).
Εκτιμώμενος κίνδυνος NTD Αναφέρεται στην στατιστική πιθανότητα για βλάβες τουνωτιαίου σωλήνα και ανεγκεφαλίας του εμβρύου. Τιμές της α-FP πάνω από 2,00 ΜΟΜ δεν είναι επιθυμητές και συνιστάται περαιτέρω έλεγχος (επανάληψη εξέτασης ή αμνιοκέντηση).

B-TEST (13-22 εβδομάδα, DOWN/NTD)
Ο έλγχος του Συνδρόμου DOWN & βλαβών του νωτιαίου σωλήνα (Β-Test) γίνεται από τη 13η έως την 22η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Τα απαραίτητα και συμπληρωματικά στοιχεία της εξέτασης είναι τα ίδια με αυτά του Α-test. Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει τις εξετάσεις:

1. a-FP

2. free b-hCG (ελεύθερη β-χοριακή)

με όριο θετικού / αρνητικού το 1:250.

PAPP-A TEST (10-14 εβδομάδα, DOWN)
Ο Έλεγχος του Συνδρόμου DOWN με το PAPP-A Test γίνεται από την 10η έως την 14η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Η επίσπευση του χρόνου εκτέλεσης της δοκιμασίας αποτελεί το βασικότερο πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής, τόσο για ιατρικούς όσο και για ψυχολογικούς λόγους. Το απαραίτητα και συμπληρωματικά στοιχεία της εξέτασης είναι τα ίδια με αυτά του Α-test. Επιπλέον επιθυμητό αλλά όχι απαραίτητο στοιχείο είναι η μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας του εμβρύου. Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει τις εξετάσεις:

1. PAPP-A (πρωτεϊνη Α)

2. free b-hCG (ελεύθερη β-χοριακή)

με όριο θετικού / αρνητικού το 1:250